Xác định tông bài hát đơn giản cho người mới học guitar – phải biết chủ âm

Trong âm nhạc, đặc biệt là khi học guitar, rất nhiều người chơi gặp khó khăn khi nghe đến những khái niệm như “nốt chủ âm”, “tông trưởng, tông thứ”, hay “đổi tông”. Những khái niệm này tưởng như phức tạp, nhưng khi hiểu đúng bản chất, bạn sẽ thấy chúng rất logic và hữu ích trong việc chơi nhạc một cách chủ động. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nốt chủ âm là gì, cách xác định tông bài hát một cách đơn giản và dễ áp dụng.

1. Nốt chủ âm là gì?

Nốt chủ âm (tiếng Anh: tonic) là nốt trung tâm của một bản nhạc, là nơi mà toàn bộ giai điệu và hòa âm hướng về. Trong âm nhạc phương Tây, mỗi bản nhạc thường được viết theo một tông (key), và mỗi tông sẽ có một nốt chủ âm đại diện. Đây là nốt mở đầu và kết thúc tự nhiên nhất của một bài nhạc. Khi bạn nghe một bài hát và cảm thấy “đã về đến nhà”, đó là lúc giai điệu quay lại nốt chủ âm.

Ví dụ:

• Trong tông C trưởng (C major), nốt chủ âm là C, Tương tự với tone G Trưởng thì chủ âm là G…

• Trong tông A thứ (A minor), nốt chủ âm là A

Xác định đúng nốt chủ âm, tức là bạn đã tìm ra Key – chìa khóa của bài nhạc rồi, nếu bạn đã từng đọc qua bài viết về Vòng tròn bậc 5, bạn sẽ biết cách xác định bộ hợp âm (thường là 07 hợp âm)  của Tông đó. Công việc tiếp theo của chúng ta chỉ là đặt các hợp âm đúng vào từng giai điệu của bài hát. Nhưng trước hết, mình muốn các bạn hiểu rõ khái niệm “Tông”, hay “Tone”, hay “Giọng” đều chỉ 1 thứ nhé các bạn.

2. Tông bài hát là gì?

Tông bài hát là hệ thống âm thanh xoay quanh một nốt chủ âm nhất định, bao gồm một loạt các nốt (gồm cả nốt chính và các nốt phụ) được sử dụng trong bài. Có hai loại tông cơ bản: trưởng (major) và thứ (minor).

• Tông trưởng thường mang màu sắc tươi sáng, vui vẻ

• Tông thứ mang cảm giác nhẹ nhàng, trầm lắng hoặc có phần buồn

Vậy khi gặp một bài hát, chúng ta có hai việc phải thực hiện, thứ nhất là tìm ra cái nốt chủ âm (tức Key) của bài hát, sau đó xác định bài hát đó thuộc Tông trưởng hay Tông thứ (dựa vào màu sắc vui hay buồn). Điều này nếu được thực hành thường xuyên sẽ diễn ra rất nhanh, như các nhạc công đi diễn show, họ chỉ mất khoảng vài giây là có thể tìm ra chính xác Tông bài hát là gì. Vậy có những cách nào để xác định Tông một bài hát một cách đơn giản nhất.

3. Cách xác định tông bài hát đơn giản

Cách 1: Dựa vào hợp âm đầu tiên và hợp âm kết thúc

Một trong những cách phổ biến và đơn giản nhất là xem hợp âm mở đầu và kết bài. Phần lớn các bài hát sẽ bắt đầu hoặc kết thúc bằng hợp âm chủ của bài.

Ví dụ:

• Nếu bài bắt đầu và kết bằng hợp âm G, khả năng cao bài ở tông G trưởng

• Nếu bài kết thúc bằng Am, nhiều khả năng ở tông A thứ

Tuy nhiên, phương pháp này có giới hạn nếu bài hát có cách mở đầu hoặc kết bài không theo cấu trúc truyền thống.

Cách 2: Xác định hợp âm chủ bằng tai nghe

Bạn có thể dùng cảm âm để “nghe xem” hợp âm nào tạo cảm giác “về nhà” hoặc kết thúc trọn vẹn. Khi chơi các hợp âm trong bài, hãy thử dừng lại ở từng hợp âm và cảm nhận xem nốt nào khiến bạn thấy bài nhạc được khép lại một cách ổn định nhất – đó chính là chủ âm.

Cách 3: Dựa vào vòng hợp âm

Phần lớn các bài hát phổ thông đều dùng các vòng hợp âm cơ bản như:

• I – IV – V – vi (C – F – G – Am trong tông C trưởng)

• i – iv – v – VI (Am – Dm – Em – F trong tông A thứ)

Nếu bạn xác định được các hợp âm chính trong bài, bạn có thể đối chiếu với bảng vòng hợp âm để tìm ra đâu là tông của bài.

Cách 4: Sử dụng tai và thử nghiệm

Nếu bạn đã có một ít kỹ năng cảm âm hoặc có thể chơi giai điệu trên một dây, hãy thử chơi các nốt khác nhau trong đoạn nhạc và xem nốt nào “ổn định” nhất, không bị “gượng gạo” khi dừng lại. Nốt đó có khả năng rất cao là nốt chủ âm.

---

4. Vì sao người mới chơi guitar nên hiểu về nốt chủ âm và tông?

Rất nhiều người mới học guitar thường chỉ dừng lại ở việc học các thế tay hợp âm, nhưng không biết vì sao phải bấm như vậy, hoặc vì sao các hợp âm đó ghép lại nghe lại “hay”. Khi hiểu được chủ âm và tông, bạn sẽ có thể:

• Tự tin hơn khi đệm hát và chuyển hợp âm

• Hiểu được vì sao có những bài có hợp âm giống nhau

• Học được cách chuyển tông (modulation) nếu cần

• Bắt đầu chơi lead hoặc solo một cách bài bản, có định hướng

• Không còn lệ thuộc vào việc tra mạng hay chơi theo trí nhớ

Nốt chủ âm và tông bài hát là nền tảng cơ bản nhưng cực kỳ quan trọng trong hành trình học guitar. Khi hiểu rõ những khái niệm này, bạn không chỉ chơi đúng mà còn cảm thấy âm nhạc trở nên có hệ thống và dễ tiếp cận hơn rất nhiều. Hãy dành thời gian luyện tai và quan sát hợp âm các bài nhạc bạn thích. Sau một thời gian, việc xác định tông bài và chơi theo chủ âm sẽ trở thành phản xạ tự nhiên trong bạn.