BÀI 4. INTERVALS – QUÃNG VÀ VAI TRÒ CỦA CHÚNG TRONG SCALE

Chào các bạn, đây là bài thứ 4 trong Series Lý thuyết Scale nâng cao!

---

BÀI 4. INTERVALS – QUÃNG VÀ VAI TRÒ CỦA CHÚNG TRONG SCALE Phần 1: Gốc rễ

---

Trong hệ thống âm nhạc phương Tây, các nốt không tồn tại độc lập, mà luôn được đặt trong mối tương quan với nhau. Chính khoảng cách giữa các nốt, gọi là quãng (interval), mới là yếu tố quyết định nên màu sắc của một âm giai hay hợp âm. Việc hiểu rõ các quãng cơ bản sẽ giúp bạn không chỉ ghi nhớ scale, mà còn cảm nhận được sự khác biệt giữa major và minor, giữa âm giai “ổn định” và “căng thẳng”, giữa hợp âm nền và hợp âm dẫn. Đây là một bước chuyển quan trọng từ việc “thuộc lòng” sang việc hiểu và cảm được âm nhạc từ bên trong.

---

I. Quãng là gì?

Quãng là khoảng cách giữa hai nốt nhạc, được tính theo số bậc trong hệ thống âm giai diatonic (7 nốt). Khi đếm quãng, bạn bắt đầu từ nốt gốc là bậc 1, rồi đếm lên từng bậc tiếp theo: bậc 2, 3, 4, v.v. Ví dụ: từ C lên G là 5 bậc → gọi là quãng 5 (fifth). Từ A lên C là 3 bậc → gọi là quãng 3 (third). Tuy nhiên, quãng không chỉ xác định bằng số bậc, mà còn bởi khoảng cách thực tế về cao độ (số cung và đặc tính). Do đó, có nhiều loại quãng 3 khác nhau: quãng 3 trưởng (major third) và quãng 3 thứ (minor third).

---

II. Quãng 3 – Cội rễ của âm tính major/minor

Trong bất kỳ scale hoặc hợp âm nào, quãng 3 là yếu tố đầu tiên tạo nên cảm giác “vui” hay “buồn”.

• Nếu từ nốt gốc đến bậc 3 là 2 cung, thì đó là quãng 3 trưởng (major third) → tạo âm tính sáng, tươi, ổn định.
• Nếu khoảng cách đó chỉ là 1 cung rưỡi, tức 3 phím đàn trên guitar, thì là quãng 3 thứ (minor third) → tạo âm tính mềm, buồn, nội tâm.

Ví dụ:

• C major scale: C – D – E → C đến E là quãng 3 trưởng
• A minor scale: A – B – C → A đến C là quãng 3 thứ

Khi bạn đặt ngón tay tại phím 3 dây 5 (C) và chơi lên phím 2 dây 4 (E), bạn sẽ cảm nhận rõ âm thanh “sáng” đặc trưng. Cùng cách chơi đó, nếu bắt đầu từ phím 0 dây 5 (A) và chơi lên phím 3 dây 5 (C), cảm giác sẽ trầm và lắng hơn – một ví dụ trực quan cho quãng 3 thứ.

---

III. Quãng 7 – Yếu tố tạo ra cảm giác “dẫn”

Một quãng quan trọng khác trong scale là quãng 7, vì nó có tác dụng định hình chức năng “dẫn về” của âm nhạc. Trong major scale, bậc 7 nằm nửa cung dưới bậc 1 (âm chủ). Khoảng cách hẹp này tạo nên cảm giác “kéo” rất mạnh về âm chủ – giống như một câu nói chưa trọn, cần được hoàn tất. Ví dụ:

• Trong C major: bậc 7 là B, âm chủ là C → B → C là quãng 2 thứ (nửa cung)

 

• Khi bạn chơi hợp âm G7 (G–B–D–F), thì B (quãng 3 trưởng) và F (quãng 7 nhỏ) tạo nên âm tính “dominant” – căng thẳng, đòi hỏi giải quyết về C

Đặc biệt, trong hợp âm dominant, quãng 7 nhỏ (minor 7th) được dùng để tăng độ căng và tạo chức năng chuyển hướng mạnh mẽ. Trên đàn guitar, bạn có thể hình dung quãng 7 nhỏ bằng cách:

• Chơi phím mở dây 3 (G) → lên đến phím 1 dây 1 (F) là quãng 7 nhỏ
• Nếu thay bằng phím 2 dây 2 (F#), đó là quãng 7 lớn (major 7th)

Cảm nhận sự khác biệt giữa hai nốt này sẽ giúp bạn hiểu vì sao G7 “muốn” đi về C, trong khi Gmaj7 lại “mở” nhưng không căng.

---

IV. Mỗi quãng trong scale đều có vai trò riêng

Một scale không chỉ là chuỗi nốt, mà là hệ thống các quãng có mối liên hệ hài hòa. Dưới đây là một cái nhìn tổng quan về vai trò và cảm xúc từng quãng trong major scale (so với nốt gốc):

Quãng	Số cung	Màu âm	Vai trò
Quãng 1 (unison)	0	Ổn định tuyệt đối	Điểm tựa chính – nốt gốc
Quãng 2 thứ	0.5	Căng, “chói”	Tension nhẹ, ít dùng, chủ yếu jazz/metal
Quãng 2 trưởng	1	Mở, hơi bất ổn	Chuyển động nhẹ, mở đầu melody
Quãng 3 thứ	1.5	Buồn, mềm, nội tâm	Cốt lõi âm giai và hợp âm thứ
Quãng 3 trưởng	2	Sáng, ổn định	Cốt lõi âm giai và hợp âm trưởng
Quãng 4 đúng	2.5	Trung tính, mạnh	Cầu nối, tension nhẹ
Quãng tăng 4 / giảm 5 (Tritone)	3	Căng thẳng, bất ổn	Màu “ma quái”, blues, dominant tension
Quãng 5 đúng	3.5	Vững chắc, ổn định	Nền tảng power chord, bassline
Quãng 6 thứ	4	Sâu, dịu nhẹ	Melody có chiều sâu
Quãng 6 trưởng	4.5	Mượt, ấm áp	Tăng tính “hát” cho giai điệu
Quãng 7 thứ	5	Căng nhẹ, hướng về chủ âm	Yếu tố dominant (hợp âm 7)
Quãng 7 trưởng	5.5	Rực rỡ nhưng chưa “kết”	Căng mạnh, mong muốn giải quyết
Quãng 8 (quãng tám)	6	Trọn vẹn, khép vòng	Kết thúc tự nhiên, quãng tái lập nốt gốc

Từ bảng trên, bạn có thể thấy: scale càng nhiều quãng trưởng → càng sáng. Nếu thay thế bằng quãng thứ → scale sẽ trở nên mềm và buồn hơn.

---

V. Gợi ý luyện tập

Bạn có thể luyện cảm nhận quãng bằng cách:

1. Chơi từng quãng bắt đầu từ một nốt gốc cố định (ví dụ C) → lên các quãng 2, 3, 4…
2. Ghi âm lại, sau đó nghe và viết ra cảm nhận: “Quãng này có màu gì?”, “Căng hay dịu?”, “Muốn đi đâu?”
3. So sánh cùng quãng trưởng và thứ, ví dụ: major 3rd vs minor 3rd – để cảm nhận rõ sự khác biệt.
4. Tập hát từng quãng từ nốt gốc, vừa chơi trên đàn vừa ngân giọng – giúp phát triển tai nghe.

---

VI. Kết luận

Việc hiểu và cảm nhận quãng là bước nền quan trọng giúp bạn phân tích được tính cách của mỗi scale, cũng như tự tin sáng tác hoặc solo có chiều sâu. Mỗi quãng là một viên gạch xây nên kiến trúc âm nhạc – khi bạn biết cách sử dụng, âm thanh sẽ không còn là những nốt rời rạc mà trở thành ngôn ngữ biểu đạt thực sự. Ở bài tiếp theo, bạn sẽ khám phá cách tạo hợp âm từ scale – một ứng dụng thực tế trực tiếp của các quãng đã học 👇